21 Şubat, 10:59 ·
Манас сөзү ыйык
куранда айтылып….
САД сүрөсү-38, (3-аят)
كَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَبْلِهِم مِّن قَرْنٍ فَنَادَوْا وَلَاتَ حِينَ مَنَاصٍ
Кам ахлакна мин-каблихим-мин-карнин-фанадау-уа лата хина Манас.
Байыркы көчмөн коомдук корунун байкоочу кеңешинин төрагасы Кудайбергенов Зоотбек акыркы 15-20 жылдан бери куранды тыкыр изилдеп,араб тилин ичинен ийги өздөштүргөн инсан.Биз бүгүн чар тарабы төп келген, чүкөсү айкүрүнөн түшүп турган, андан да кызыгы, кылымды таң калтырчу табылгасы тууралуу кепке тартып, ага бир канча соболдор менен кайрылып көрдүк.
-Зоотбек мырза,эгерде жаңылышпасак, сиз тар чөйрөдө болсо да куранды иликтеп жүрүп анын бир аятынан Манас деген сөздүн айтылып келатканын таптым деп айтыпсыз.Бир чети таң калыштуу, экинчи жагынан 14 кылымдан бери бир да жан байкабаган бул аятка кантип көзүңүз түшүп калды?Сурооңуз кызыктуу экен. Көзүм түшкөн жери жок, ал аятта айтылып келатпайбы кылымдарды карытып.Бирок негедир ага болгон кызыгуу болгон эмес..мүмкүн байкашпагандыр, балким атайылап коюшкандыр…анткени, куран араб тилинде жазылгандыктан, арабдар же башка куранчылар олуттуу маани беришпесе деле керек. Экинчи жагынан куранда кыргыз тилинен кирип калган бир катар сөздөр бар.Мисалга жаназа, салам жана башка…Эми мен бул изилдөөмү кайдан жана не максатты жүргүздүм деп собол койсом болот. Биринчиден, мен 1999-жылдан бери араб тилине, куранга кызыгуум артып, мына ушунун аркасынан түшкөм.2000-жылы Баткен облусунда иштеп жүргөн кезде Египетте 4-курста окуган бир баткендик талиб(студент) жигит өргүүгө келип калды. Мына ушул жигит мага кетер-кеткиче, тагыраагы, 2 ай бою сабак берген арабистикадан, курандан…2003-жылы университеттин араб факультетинин атайын курстарынан окуй баштадым. Жазганды, окуганды тыкыр үйрөндүм. Ошол жерде иштеген араб илиминен чыгаан адис, Куранды изилдеп илимдин докторлук даражага ээ болгон устаттан , үйүнө барып сабак алып жүрдүм.
2014-жылдын январь айында үй-бүлөм менен умрага , октябрь айында ажылыкка зыяратка бардык.Мына ошондон кийин беш убак намазды калтырбай окуп калдым.Ага чейин кээ убакта намаздарды койо берчү адатым бар эле. Соңунда куранды , башка ыйык китептерди окумайынча көңүлүм көтөрүлбөгөндүктөн, кайра-кайра окуй баштадыым.Алсак, ушул азыр да эртең менен күн чыккыча куранды 1-1,5 саат куранды тыкыр окуйм.
-Демек. Куранды окуп жатып … Манас деген жазууга туш келдиңиз да…
-2020- жылдын октябрь айында демейдегидей эле куранды окуп жатып Сад сүрөсүнүн 38:3 аятынан Манас сөзү көзүмө чалдыкты. Оболу сөздүн өзүн таптым. Анан ой басты:Манас ыйык китепке кантип, не максатта кирип калды экен, деги эле бул кимдин сөзү деген соболго башымды ооруттум, ары-бери тоголоттум. Араб дүйнөсү, ислам менен аралашып жүргөн мугалимдерден,илими бар молдолордон, ага жакындардан сураштырып көрдүм. Баары эле колун жайышып,андай болушу мүмкүн эмес, эгерде ошондой сөз болсо анда анын кыргыздын Манасына таптакыр тиешеси жок дешти бир ооздон сүйлөшүп алышкансып.Экинчиден Манас дегени арабдын сөзү, ага башты оорутпа деп коюшту.
Кесибим боюнча юрист болгондуктан, далилдеди сураганымда канаатандырарлык жооп болбогондуктан , деги эле Манас сөзү араб тилинде барбы, болсо ал эмнени түшүндүрөт деген соболго жооп издей баштадым.
Мисалга ошондойлордун бири Jackshylyk Muradilov минтип түшүндүрөт:
Ассалоому алейкум уа рохматуллохи уа барокаатуху!!! Урматтуу мекендештер! мен Мурадилов Жакшылык Мурадилович Куранды жаттаган, арап тилин 8 жылдан бери ( Куран Нуру Ислам Институту жана Эл аралык Кувейт Университетинде) окугам. Бул маектеги “Манас”- деген сөз, эпосубуздагы Манас баатырга эч кандай байланышы жана тиешелүү бир негизи жок. Арап тилинде ” манас مَناص” деген сөздүн мааниси ” кечигүү التأخر” жана дагы бир мааниси ” качуу مفرّ” деген маанини түшүндүрөт. Анда аятка жана котормосуна көз чаптырсак: ” كم أهلكنا من قبلهم من قرن فنادوا ولات حين مناص”. سورة ص الآية ٣. ” Биз аларга чейинки канчалаган муундарды жок кылдык. Алар жалбарышты, бирок калкаланчуу убакыт эмес эле”. Аллах Таалага ар бир коомго күнөө кылышса тооба кылууга, Жалгыз Кудайга ишенүүлөрү үчүн элчилерди жөнөтүп турган. Качан алар баш ийбей, чектен чыгып кетишкенде аларды жок кылуу үчүн ар кандай апааттарды жөнөткөн. Качан ошол коркунучтуу убакыт келгенде алар тобоо кылабыз деп ойлошкон. Бирок эч кандай кутулуу , эч кандай убакытка калкаланчуу мезгил эмес деген маанини гана түшүндүрөт. Соод сүрөсү, 3-аят. Мындай тастыкталбаган түшүнүктөрдү таратуу, чыныгы изилденген кишинин акылы тунук экенинен кабар бербейт, бул тескерисинче адаштыруу, элдин баары эртен мына ушундай деп айтып жатпайбы десе эмне дейбиз. Ошон үчүң, өзүңүз билбеген нерселерди эл арасына таратуудан сак болуңуз. Куран бул сизди жана мени жараткан Улуу, Кудуреттүү Аллахтын сөзү…
Жогорудагылардан жыйынтык чыгарууга деле болбос…анткени, бул молдолор же фанат болуп калышкан же исламды өркүндөтүүгө түбүн каршы.Куранды чечмелөө кылымдарды карытат деген түшүнүктүн барын деле билишпейт окшойт.Анткени, дагы далай ачылыштар, чечмелөөлөр болушу бар.аян катары түшүрбөсө керек эле..Жөн жери куранды 23 жыл көктөн түшүрбөсө керек эле.. жөнөкөй болгондо бир күндө эле түшүрүп коймок дегенге эч ким башын оорутпайт.Башты оорут, тоголот, изилде, үйрөн.. окуу жана окуу…Ошондуктан эле исламчылардын тууру баарыбызга дайын.Көзүнө сайып көрсөтүп турсаң деле, башын чайкашып, андай эмес, мындай дешкени жаңылык деле эмес. Ошентсе да…ынанбастан кадамды ары таштап, курандын дйүнөсүнө илгериледиңиз…
-Ооба.Мен кимдир бирөөгө өзүмү улукман катары тааныткым келген эмес, болгону Манас сөзүнүн араб тилинде жазылган ыйык куранга не себептен кирип калганы гана кызыктырып калган болчу.
Убакыт зымырап бир жыл да өтүп кетти. Ынанбаган жаныма Курандын кыргызча, орусча, арабча которулган китептерин окуй бердим. Салыштырып дегендей.
-Зоотбек мырза, которууда баары бир алешемдиктер кетпей койбойт, анын үстүнө араб тилинен которгондо.Бул татаал тил дешет, болгондо да чыгыш арабдарынын тили болсо керек эле.Ал эми пайгамбар батыш арабдардан болгону анык. Ошондуктан, котормолорго шилтеме берүү анча деле жыйынтык бербесе керек эле.
-Туура айтасыз. Котормо эми котормо да.Ошентсе да мазмунун туура түшүнүү максатында үч тилде бирдей окуп, салыштырып кандайдыр бир жыйынтыкка келүүгө бел байладым.Анда кийин куранды чечмелеген аалымдардын эмгегине кайрылдым. Курандын орусча котормосунда (Кулиев) Манас ссөзүн “уклониться” деп чечмелеген.Анан “уклонитсанын” арабча котормосун карасак, “тахалас” деген түшүнүк экен.Демек, аяттагы Манас сөзүнө таптакыр туура келбейт.Эми орустун окумуштуусу Крачковский Манас сөзүн “бегство” деген мааниде чечмелеген. Араб тилинде “бегство –заахада адда” экен. Демек, бул да окшошпойт.Дагы бир белгилүү котормочу (Кыргызстанга да келип кеткен) Порохова Манас сөзүн “наказание°деп чечмелеген.Араб сөздүгүн карасак, бул чечмелөө да жакындашпайт. Анан Абдышүкүр Исмаилов, Дүйшөн Абдылдаев, Садыбакас Доолов, Садык Гавай аттуу кыргыздын белгилүү котормочуларынын “Курандын маанисинин кыргызча түшүндүрмөсүнө кайрылдым. Булар “калканалчу” деген мааниде которушкан, түшүндүрүшкөн.Бирок араб сөздүгүндө ал таптаыр башкача айтылат экен. Кайрадан дал келбестик.

Ошону менен токтоп калдыңызбы, бир катар аалымдарга барып, талкуу уюштурууга бел байлабадыңызбы?
-Баштаган ишимди соңуна чыгарбай жөн отуруп калчу мен эмес…Албетте, орустун, кыргыздын сөздүгү бар ар кандай маанилерди түшүндүрчү.Анан аалымдардан “ушундай сөздүк арабдарда барбы?,-деп сурадым.”.Бар дешти..Бизге сөздү эң бир туура чечмелеген сөздүгү керек.Ошондойу барбы десек, бар дешти кайрадан.Аны кайдан, кантип тапсак болот деп кайрылдык. “Лисан аль-араб” деген 20 томдук сөздүк бар, ошону карагыла деп кеңеш беришти. Ошол сөздүктө арабдын бардык сөздөрүнүн, ошонун ичинде курандын да так чечмелөөсү берилгендигин айтышты. Автору ибн Манзур экен. Араб дңйнөсү мына ушул сөздүктү туура деп табышып, таанышат экен.
Докторлук даражасы бар бир араб экөөбүз ушул сөздүктү тыкыр карап чыктык.14-томдун 832-бетинде мындайча чечмелөө бар: Манас деген сөз түз да кыйыр да, дегеле анадй да түшүнүк да араб тилинде жок, бирок “Ман” калып, “Насты” алышып, ушуну сөздүн уңгусу катары түшүндүрүшөт.Эң кызыгы, Ммухаммад пайгамбардын кезинде курейша уруусунда бул сөз пайдаланылбаптыр.Тилде жок сөз экен. Бул сөз “ал –ан- баат” деген Аравиянын аймагында жашаган элдин сөзү деген түшүнүктү беришти.Көбүнчө Иорданияда, Сирияда Шамда,Сауд Аравиянын түштүгүндө жашашыптыр.
-Алар арабдардардан башка эл бекен?
-Мен да кызыгып калып, ушул элдин тарыхына кайрылдым. Аларды батийе, аль-ан-баат деп койот экен.Алардын борбору калаасы 169-жылы Иорданияда Петра болуп, жалаң таштан , тагыраагы тоону тешип тамдар салышып калаага айландырышыптыр. 20 миңдей калктуу бул эл тууралуу маалымат биздин заманга чейинки 4-кылымда бар экен.Айтчу нерсе, окуя Иса пайгамбар төрөлгөнчө болгон. Анан алардын изи таптакыр жок болуп кеткен, тарыхта изи жок.Балким башка элдерге жуурулушуп кетишкендир, мүмкүн…Византия, Рим , арабдар менен сиңишип кеткендир.Ушундай божомолдор бар.
Эми Мухаммад пайгамбардын, курандын асмандан түшкөн заманына келсек. Ошол убактагы курейша элинде Манас деген сөз болбоптур, тилде жок экен.Бүгүн арабдын кээ бир ааалымдары Манас сөзүн мына ушул 4-кылымда жок болуп кеткен аль-анба элиники дегендей тыянагын айтып жатышат.
Куран 640- жылдан башталып 663-жылы акыркы аяттары келип түшүп, толук жазылып бүткөн деген бүтүм бар. Сад сүрөөсүндөгү аятта Алла таала кимге кайрылып жатат, курейша уруусуна, пайгамбар Мухаммадка кайрылып жатпайбы…Өзөктүү маселе кудум ушунда турат.Сад сүрөсүнүн маанисин эч ким билбейт, аны бир эле билсе кудай өзү билет. Сад дегени тамга деген гана түшүнүк өзү.Албетте аалымдар ар кандай чечмелеп жүрүшөт, бирок маанисинде бул бир эле тамга.
-Зоотбек мырза, демек курандагы Манас сөзү арабдарда жок болсо, демек ал башка бир элдин сөзү болуп чыгабы?
-Анан эмесечи.Кудум ошондой болот да.Араб достоум, куранды терең чечмелегендер менен аңгеме-дүкөн куруп көрсөм, алар баары бир өзүнүн туурунан кайтышпай, бул негизи арабдын сөзү деп, башкы көзүргө Курандын араб тилинде берилгенин иштин башына койушат. Мен болсо, ага дооматым жок, макулмун, дүйнө макул, бирок Манас деген сөз араб тилинде жок болуп жатпайбы, деп мойун толгосом,арабдар бир канча элдерден турат, ошолорго тийиштүү дешет. Макул, мисалга Дауд пайгамбарды алалы, ал араб эмес го.Зулкаранайн, бул да араб эмес.Демек, Манас деле башка элден келген сөз…эми Даудду же Зулкарнайнды арабча котормок белеңер, десем деле ынанышпайт.
Жанагы аль-ан-баат элинин сөзү бу деп дегеле артка чегинишпей,алар арабдар, демек Манас араб сөзү деп өзүнүкүн бере турган түрлөрү жок. Мен аларга “ушул аль-ан-баат” элинин тарыхын изилдеп көрдүм, а силер кызыгып иликтедиңер беле?-десем. Баштарын чайкашат.Кокуй күн, иликтебесеүер, анан кантип аларды арабдардын катарына кошуп жатасыңар…деп жогорудагы маалыматты жеткирдим.

Көздөрүнө сайып көрсөтүп турсаңыз деле таң калышпадыбы..

Таң калышты дечи, бирок алар ошол элди араб катары карашып, окшоштуруп жатышат.Эң негизги урунттуу далили эле “нас” уңгусу…алар “МАНдан”албай НАСтан” алышып, сөз жаратып келишет. Мен аларга “Ман”, мисалга, немис тилинен которгондо адам деген маанини берет. МАН мүчөсүн адам деген түшүнүк менен кыргыздар жүздөгөн сөздөрдө колдонушат.Мисалга, чабарман, акылман, Казарман,даанышман.. жана башкалар…Демек, уңгу катары “ман” алынышы керек десем, таптакыр ынашпайт.

Бирок чындыктан качып кутулуу мүмкүн эмес го акыры. Ооба, бардык котормолордун баш жактары туптуура, алар Манас деген сөзгө келгенде гана жаңылышкан же аттап өтүп кетишкен же башка бир маанини берген сөздү колдонушкан.
–Анан сиз которуп көрбөдүңүзбү?
-Котордум. Бул аят төмөндөгүдөй окулат түп нускасында.
” Биз аларга чейинки канчалаган муундарды жок кылдык. Алар жалбарышты, бирок ал жардам берген жок, биз аларга Манасты жибергенде””.
Kuban Choroev: Бул көрсөтүүнүн бет ачары Талас аймагындагы 3-каналда болду. Албетте бул ар бир кыргызмын деген инсанга сенсациялуу маалымат. Мен Зоотбек Кудайбергенов
келтирген далилдерге толугу менен ынандым. Изилдөөнү дагы эл аралык деңгээлде улантсак дейм.
Кыргызстандын муфтиятынын аалымдар кеңешинин туурун, жообун да күтөбүз

21 Şubat, 10:59 ·
Manas Kelimesi Kutsaldır
Kuran’da belirtildiği gibi….
Suresi Sadr-38, (ayet 3)
كَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَبْلِهِم مِّن قَرْنٍ فَنَادَوْا وَلَاتَ حِينَ مَنَاصٍ
Kama-i-kablihim-i-carnin-fanadau – UA lata hina Manas.live stream, yayın / futbol.
Kudaibergen Antik göçebeler kamu Vakfı Denetleme Kurulu Başkanı Zootbeck, son 15-20 yıl boyunca Kuran’ı yakından inceledi ve akıcı bir şekilde Arapça öğrendi.Bugün, gorge’nin derinliklerinde bulunan yüzyılın şaşırtıcı bulgusu hakkında konuştuk ve daha da ilginç bir şekilde, birkaç sable ile ona ulaştık.
-Zootbek-myrza, eğer yanılmıyorsak, dar bir daire içinde Kur’an’ı okuduğunuzu ve ayetlerinden birinde Manas kelimesinden bahsettiğinizi söylediniz.Bir yandan garip, öte yandan, 14. yüzyıldan beri hiç kimsenin izlemediği bu ayetin gözlerine nasıl girdiniz?Sorunuz ilginç. Ne olursa olsun, yüzyıllardır yaşlanıyor.Ama nedense ona ilgi yoktu..belki farkında değil, belki kasıtlı olarak…çünkü Kuran Arapça yazıldığından, Araplar veya diğer Kur’an-ı Kerim ciddiye almamalıdır. Öte yandan, Kuran’da Kırgız diline giren bir dizi kelime var.Örneğin cenaze, selam ve diğerleri…Şimdi bu araştırmayı nasıl ve ne amaçla yürüttüğüm için başsağlığı dileklerimi ifade edebilirim. İlk olarak, 1999’dan beri Arapça, Kuran’a ilgi duydum.2000 yılında, batken bölgesinde çalışırken, 4 kursunda Mısır’da okuyan batken’den bir Taliban öğrencisi tatile geldi. Bu adam bana ayrılmadan önce 2 ay boyunca Arabistic, Kuran öğretti…2003 yılında üniversitenin Arap Fakültesi özel kurslarına katılmaya başladım. Dikkatlice yazmayı ve okumayı öğrendim. Orada Kur’an okuyan ve doktora yapan ünlü bir Arap uzmanından ders aldım.
Ocak 2014’te ailemle birlikte UMRE ve Ekim ayında Hac için gittim.Ve bundan sonra, onları kaçırmadan beş dua okudum.Bundan önce, belirli bir zamanda dua etme alışkanlığım vardı. Sonunda Kuran’ı tekrar tekrar okumaya başladım, çünkü Kuran’ı, diğer kutsal kitapları okuyana kadar havamda değildim.Yani, bu sabah güneş doğmadan önce, 1-1. 5 saat boyunca Kur’an’ı dikkatlice okuyorum.

Diyor. Kur’an Okuyarak … “Manas” yazısına bile rastladınız…

2020 yılının Ekim ayında, Kuran’ın okunması sırasında her zamanki gibi, ” sad ” 38: 3 suresinden “Manas” kelimesi beni şaşırttı. Hadi kelimeyi bulalım. Ve sonra bir düşünce geldi: Manas İncil’e nasıl girdi, ne amaçla, ve ben kafamda acı ile bu kelimeyi kime çevirdim. Arap dünyasıyla karışan öğretmenleri, İslam’ı,bilgiye sahip olan moll’leri, ona yakın olanları sorguladım. Herkes elini uzattı ve bu kelimenin Kırgız Manas’la hiçbir ilgisi yoksa böyle bir şeyin olamayacağını söyledi.İkincisi, Manas Arapça bir kelimedir ve başını incitmemesi söylendi.
Mesleğe göre bir avukat olarak kanıtladı soruma tatmin edici bir cevap olmadığından, Manas kelimesinin Arapça olup olmadığı ve ne anlama geldiği sorusuna bir cevap aramaya başladım.
Böyle bir Jackshylykov muradilov örneğinde şöyle açıklıyor:
Assalomu aleykum UA rohmatullahi UA barokatuhu!!! Sevgili yurttaşlar! Ben Muradilov Jakshylyk Muradilovich Kuran’ı öğrendi, 8 yıldır Arapça okudu (nuru islam kuran Enstitüsü ve Kuveyt Uluslararası Üniversitesi). Bu konuşmada “Manas” kelimesinin “Manas” destanı ile hiçbir ilgisi yoktur ve bunun altında kesin bir temel yoktur. Arapça’da “Manas مَناص”,” التأخر gecikmesi “anlamına gelir ve başka bir anlam”مفرى kaçışı” dır. O zaman ayet ve çeviriye bakalım: “مم أهلكنا من عبلهم من ررن بنادوا ولات عين مناص”. سورة ص الآية ٣. “Kaç kuşak önce onları yok ettik. Yalvardılar, ama zaman yoktu.” Yüce Allah, her toplumda günahkarları tövbe etmek ve tek bir Tanrı’ya olan inançları için elçiler gönderecektir. İtaat etmedikleri zaman, sınırların dışına çıktıklarında onları yok etmek için çeşitli felaketler gönderdi. Bu korkunç zaman geldiğinde, tövbe edeceklerini düşündüler. Ama bu sadece kaçış yok, sığınmak için zaman yok demektir. Surat Al-Suud, ayet 3. Bu tür denenmemiş algıların yayılması, gerçekten çalışılan bir kişinin açık bir zihne sahip olduğu anlamına gelmez, insanlar yarın her şeyin böyle olacağını söylediğinde söylediğimiz bir yanılgıdır. Bu nedenle, bilmediğiniz şeyleri insanlara yaymamaya dikkat edin. Kur’an, sizi ve beni yaratan yüce, Yüce Allah’ın sözüdür…
Yukarıdaki itibaren yapılamaz çıktı…çünkü bu mollalar ya fanatik oldular ya da İslam’ın kuruluşuna karşı çıktılar.Herkes Kuran’ın yorumunun yüzyıllar boyunca yaşlandığını bilmiyor gibi görünüyor.Sonuçta, hala birçok keşif ve yorum var.bunun bir vahiy olarak kaldırılması gerekiyordu..Sadece Kur’an 23 yıldır gökten düşmedi.. hiç kimse başını acıtmaz, basit olmakla birlikte, bir günde düşürülebilirdi.Baş ağrısı, yuvarlan, Keşfet, Öğren.. oku ve oku…Bu nedenle, İslamcılar herkes tarafından bilinir.Başınızı sallayabileceğiniz ve gözünüze bir enjeksiyon gösterseniz bile olmadığını söyleyebileceğiniz bir haber değil. O zaman bile…güvenle İlerlediniz ve Kur’an dünyasına ilerlediniz…

Evet.Kimsenin ulukman olarak tanıtılmasını istemedim, sadece “Manas” kelimesinin Arapça yazılmış Kur’an-ı Kerim’e neden girdiğini merak ettim.
Bir yıl bile zımpara kağıdı geçti. Kuran’ı İngilizce, Rusça ve Arapça olarak okumaya devam ettim. Nasıl karşılaştırılır.

Zootbek-myrza, çeviri yaparken hala aleshemsi, özellikle de arapça’dan çeviri yaparken gitmeyecek.Doğu araplarının dili olsa bile karmaşık bir dil olduğu söylenir.Ve Peygamber açıkça Batılı Araplardan idi. Bu nedenle, çevirilere yapılan referanslar çok az sonuç vermiş olmalıdır.

Haklısın. Çeviri şimdi de çeviri.Bununla birlikte, içeriği doğru bir şekilde anlamak için aynı şeyi üç dilde okuyarak ve karşılaştırarak bazı sonuçlar çıkarmaya karar verdim.Sonra Kuran’ı yorumlayan alimlerin yazılarına döndüm. 1990’larda Manas, Taliban hareketinin liderlerinden biri olarak biliniyordu.Ve eğer “önyargı” nın Arapça çevirisine bakarsak, o zaman bu “tahalas” kavramıdır.Yani bu ayette Manas kelimesine tamamen uymuyor.Şimdi Rus bilim adamı Krachkovsky “Manas” kelimesini “kaçış”anlamında yorumladı. Arapça “zaahada adda kaçışı” dır. Yani öyle değil.Bir başka ünlü çevirmen (Kırgızistan’ı ziyaret etti), Barut Manas kelimesini “ceza”olarak yorumladı.Arapça sözlüğe baktığımızda, bu yorum bile yakın değildir. Daha sonra ünlü Kırgız çevirmenler Abdyshukur İsmailov, Duishon Abdildaev, Sadybakas Doolov, Sadyk Hawaii’nin “Kuran’ın anlamının Kırgız yorumu ” na döndüm. Tercüme ettiler, “korunan” anlamında açıkladılar.Ama Arapça sözlükte farklı telaffuz edilir. Yine uyumsuzluk.

Burada durdun, cesaret düzenlemek için bir tartışma ile bir dizi bilim adamı?

Başladığım işi bitirmezdim…Tabii ki, Ruslar ve Kırgızlar sözlükte bulunan farklı anlamları anladılar.Ve bilim adamları soruyorlar: “Araplar için böyle bir sözlük var mı?sordum.”.Onlar olduğunu söyledi..Kelimenin en sadık yorumlarından birine sahip bir sözlüğe ihtiyacımız var.Yani var mı, tekrar söylüyorlar.Onu nerede ve nasıl bulacağımızı öğrenmek için ona ulaştık. 20 ciltlik bir sözlük “lisan Al-Arap” vardır, bakmak için tavsiye edilir. Bu sözlükte, Kuran da dahil olmak üzere tüm Arapça kelimelerin doğru bir şekilde yorumlandığını söylediler. Yazar İbn Manzur’du. Arap Bilim adamları bu sözlüğü doğru buluyorlar.
Doktora derecesine sahip olan Arap ve ben bu sözlüğü yakından inceledik.Cilt 14’ün 832. sayfasında böyle bir yorum vardır: Manas kelimesinin Arapça dilinde ne doğrudan ne de dolaylı bir anlamı yoktur.En ilginç şey, Hz. Muhammed’in zamanında, Kureyş kabilesinde bu kelime kullanılmamasıdır.Dilde kelime yok. “Al –an – baat” In Arabistan’da yaşayan insanların sözü olduğunu açıkça belirttiler.Çoğunlukla Ürdün’de, Suriye’de Sham’da, Güney Suudi Arabistan’da yaşıyorlardı.

Araplardan başka insanlar mı?

Ben de ilgilenmeye başladım ve bu halkın tarihine döndüm. Bunun batiyeh, al-en-baat olduğunu söylüyorlar.169 M. ö. e. Ürdün’de Petra şehri kuruldu. Yaklaşık 20 bin kişiyi Sayan bu köy hakkında bilgi, M. ö. 4. yüzyılda mevcuttur.Gerçek şu ki, olay İsa’nın doğumundan önce gerçekleşti. Ve onların izi tamamen ortadan kayboldu, tarihte bir iz yok.Belki diğer halklarla karışmışlardır, belki…Bizans, Roma muhtemelen Araplarla asimile edildi.Böyle varsayımlar var.
Şimdi, Kur’an cennetten indiğinde Hz. Muhammed’in zamanına geçelim. O zamanlar kureyşlerin “Manas” kelimesi yoktu, dilde yoktu.Bugün, bazı Arap Bilim adamları, Manas kelimesinin 4. yüzyılda ortadan kaybolan el-anba halkına ait olduğu sonucuna varmışlardır.
Kuran’ın 640’dan başlayarak ve 663’teki son ayetleri ile biten tamamen yazıldığına dair bir görüş var. Bu ayette, Allah, peygamber Muhammed’e değil, Kureyş kabilesine hitap ettiği kişiye hitap eder…Bu ana sorundur.Kimse Suresi sad anlamını bilir, sadece bir tanrı bilir bilir. Üzücü olan şey, mektubun sadece kavramın kendisi olmasıdır.Elbette, bilim adamlarının farklı yorumları var, ama anlam olarak aynı harf.

Zootbek-myrza, yani Kuran’da Manas kelimesi Araplardan yok, yani başka bir halkın sözü mi?

 Kaldarbek Koilubaytegin/Калдарбек Койлубайтегин
www.kafiye.net