ATILMIŞLAR

O, gün cox sevincli gün idi. Evimize gelin gelirdi. Qardaşim evlenirdi. Uzun zaman idi sevdiyi qiz ile görüşürdü. Toyun başlamasina az qalmişdi. Hami hazirliq edirdi. Qohumlarimiz eve gelib bizi tebrik edirdiler. Gözün aydin anama deyirdiler. Evine artiq qizin gelir. Beli qiz o menim qizimdir anam deyirdi, gülümseyerek. Anamin üzunden sevinc yağirdi. Evde her kes bir birine deymişdi. Ses küy alem qarişiq. Qardaşim en cox telesirdi. Üzünden işiq sacirdi. Artiq evlenirsen qardaşim arzuna catirsan :dedim. O, da mene darisi senin başina deyib, sağ elini başima qoydu. Sevincimden ucurdum cünki, qardaşimdan sonra sira mene gelecekdi. Amma ne zaman onu bilmirdim.


Beli biz atasiz böyümüsdük. Atamiz bizi başqa qadina atib getmişdi. Anamiz aşpaz işleyib bizi böyütmüşdü. Biz üc qardaşiq. Her şey cetin idi, anam ücün,tek başina böyütmek üc oğlani. Ne yaxşiki, qonşular ve dayimiz var idi. En cox dayimiza borclu idik. O bizim ile cox mataqlanirdi. Atam ile anam xalaoglu xalaqizi idiler. Sevib evlenmişdiler. Atamin pulu cox idi. Restoranda calişirdi Sovet döneminde. Yaninda işleyen qadin atamin puluna göre atami yoldan cixartmişdi. O da bizi atib onun ile yaşayirdi. Bize gelirdi baş cekmeye indiki güne kimi xatirlayiram atami. Amma her gelişinde peşman olurdu. Cünki böyük qardaşim atami evden qovurdu.

 

Böyük qardaşimin adi Sahib, ortancil qardaşimin adi Mahir , menim adim Tahirdi. Biz ücümüzde ferqli qardaşlardiq hem xasiyyetce, hemde görünüşce. Mahir ve men sakit idik. He bu arada mende ürek xesteliyi var idi. Epilepsiya üreyim gedende her an ölüm ile carpişirdim. Evin derdi menden yan kecmemişdi. Anam ve dayim bize atasizliği yaşatmirdilar amma menim üreyimde atama yer var idi. Ona görede üreyim berk agrayirdi. Eger o qadin olmasaydi atam bizim ile olacaqdi. Atam ile kecen günlerimizi unuda bilmirdim. Eh Sahib sen atamizi neden qovurdun axi, o gedenden sonra mehellede uzun zaman atamin arxasinca baxirdim. Onun eve gelmesini men ve Mahir cox arzulayirdiq……

 

Atam gelerdi o cox peşman olmuşdu, amma qardaşim Sahib ve dayim onun her gelişinde söyüb qovurdular. Atamda kor peşman gederdi ve dönmeyeceyine qerar vermişdi. Deyirdimki, men aile quranda atam kimi olmayacam aileme sahib cixacam. Övladlarimi atmayacam. Biz qardaşlar hep bunu düşünürdük aileye sadiq qalmaq. Anamizi üzmeyeceyik ona açi cekdirmeyeceyik. Menim xesteliyim anami üzürdü. Menim müaliceme pulumuz yox idi. Her xestelik ile aleqadar tutmalar tutanda tecili yardim gelince qonşular sağ olsunlar yetişirdíler. Onlarin ve Allahin kömek ile helede sağam yaşayiram şükürler olsun. Cox gözel qonşularimiz var idi mehellede. Bize yetim kimi baxmirdilar. Eksine cox mehriban davranirdilar. Indiki güne kimi xatirlayiram amma indi bezileri rehmete getmiş. Allah rehmet elesin……….

 

Men atasizliği özüme derd etmirdim artiq. Zaman mene her şeyi unutdururdu. Uşaq zamani özüm özüme heyetde olan heyetdeki pişik balalarina baxib teselli tapirdim. Onlarinda atalari yox idi yanlarinda. ANA pişik ve yavrulari. Yavrular böyüyüb yoxa cixirdilar. Müsteqil hayata qedem qoyurdular. Düşünürdüm men de böyüyende müsteqil olacam hec kimi düşünmeyecem. Mektebde hec kim bizim atasiz olduğumuzu bilmirdi. Dayim ve anam o qeder el -ele verib bize o qeder yaxşi baxirdilar ki, kimse bizim eynimizde eskiklik hiss etmirdiler. Kimseden pis geyinmirdik. Yemeyimiz icmeyimiz normal idi. Qardaşim Sahib aramizda kök idi. Cox yeyerdi. Hetta bizim yemekden de isterdi bir az küftenden verde mene: ac qalanda esebi olurdu diye ona memnuyyetle öz payimin yarisini verirdim. Al qardaşim yarisini bu mene coxdu: deyerdim. Anam onu daha cox ezizleyirdi. Ne deseydi o olurdu.


Qardaşim Sahib aramizda en esebi olan idi. Yemek üstünde anam ile de dalaşirdi. Cox şükür emilerimiz bizi tek qoymurdu. Onlar da bize her cüre yardim edirdiler. Yoxsa tek anam ücün cetin olardi. O xestexanada aşpaz kömekcisi işleyirdi. O zamanlar qalan her ne olurdusa eve getirmek mümkün olurdu. Yağ, et, quru süd, qend, makaron ve saire. Anam onlar cox olanda satib pula cevirirdi. Sabib o pulu anamdan alib özü ücün mektebde xercleyirdi. Men ise mekteb eve yaxin olduğundan istemirdim. Hemde anama qiymirdim. Mahirde aramizda cox sakit idi. Hec ne istemezdi. Emim bize tez tez gelmeyinin sebebini sonralar daha yaxşi anladim. Mehellede bir qadin yaşayirdi (ermeni) o qeder de gözel deyildi deyerdimki, hetta qara cirkin biri. O, emimi yoldan cixartmişdi. O qadinin dörd qizi var idi. Biri emim qizi idi. Qizlarin atalari ayri idi biri (ermeni) yerde qalan ücü azerbaycanli olub.. Amma men hec zaman o qizi özüme yaxin bilmedim.


Beli biz artiq böyümüşdük. Heremiz bir yerde işleyirdik. Sahib ise inistituta daxil olmuşdu. Ailemizin sevincinin heddi hüdudu yox idi. Mehellede her kes bizi tebrik edende göz aydinliği verende bizde ferah hissi kecirirdik. Qardaşim oxuyub bize dayaq olacaqdi . Men ve Mahir bazada işleyirdik. Şehere gelen xarici mallar bizde olurdu. Oradan her şey getirib mehellede satirdiq. Mehellemize bir gelin gelmişdi yoldaşi ile,onlari tanimirdiq. Amma zaman ile taniş olduq bizim mehelleye qarişdilar, sanki burada coxdan yaşayirdilar kimi gelirdi. Onlar ve bizler bir birimiz ile mehriban qonşular olmuşduq. Mehellede haminin xeyrine ve şerine yarayirdilar. Hec unutmaram bir gün menim ürek gecmem tutmuşdu sagolsunlar onlarda başimin üstünde idiler. Dilim qatlanirdi ölecekdim, amma onlar mene ellerinden gelen her cüre yardim etdiler. Anam caresiz qalib qiraqdan baxirdi. Burdan onlara teşekkur edirem. Indi bilmirem hardadirlar. Belelikle o aileye uşaqlari ücün her şey aparib satirdim sagolsunlar alirdilar. Qazancim onlarin sayesinde yaxşi olurdu. Artiq işden gelen kimi yemeyimi yeyib onlara gedirdim alişmişdim derdimi danişirdim mene teselli verirdiler. Hetta yadimdadir qadin mene dedi.: atandir get bariş necede olsa sehf etsede Sen onun evladisan onun gözünü yolda qoyma!. Anan ile özleri biler. Keşke onun o sözunu dinlemiş olaydim. Atamin yanina cox gede bilseydim.

 

Bugün artiq Sahibin toyudur. Gelin Sahibin oxuduğu institutda labarant kimi calişirdi. Bir birlerini sevirdiler. Toy cox geşeng kecdi hami gelmişdi. Dayim onlara ev almişdi. Teze eve gedecek idiler. Xoşbext günler onlari gözleyirdi. Dayim ve anam ona maşinda almişdilar. Sahibin ilki oğlu olmuşdu sevincinin heddi hüdudu yox idi. Adini o zamanlar cox debde olan Orxan adi qoydular. Orxanin gelişi bizi cox sevindirmişdi men artiq emi olmuşdum. Orxan cox şirin,sevimli uşaq idi. Bütün uğurlar bir ilin icersinde baş vermişdi. Gelin heqiqeten anama qiz kimi gelmişdi. Bizim aileye cox isinmişdi. Bize qaynayib qarişirdi. Cox sakit tebieti var idi. O, dövrlerde cox cetin idi. Anam onlara kömek edirdi. Yağin, etin, sekerini, qendini verirdi. Hetta Sahib anami incidirdi ondan pul isteyirdi. O, artiq bizi yox, yalniz ailesini düşunürdü.

 

Allah yetirdikce Sahib daha da deyişirdi. Hetta qonşulara aciq vermeye başlayirdi. Mene bu il düşerli oldu deyirdi. Artiq her şeyim var maşinim, oğlum ve evim. Dayim ona o zamanlar cox debdebeli olan jiquli 06 almişdi. Tabii bizim kimi kasib bir ailenin bu cüre el catmaz görünen eve ve maşina yiyelenmek ferah hissi yaradirdi. Bize hec ne yox idi. Men anam ve Mahir balaca evde qalirdiq. Bizim hayatimizda hec ne deyişmemişdi. Her şeyin en yaxşisi onun idi. Iller gecdi Sahibin daha bir qizi dünyaya geldi. Yene emi olmuşduq. Bu sefer anamin adini qoymuşduq. Adi Helime idi. Evimize xoş geldin balaca qizciğaz. Biz yani qardaşim ve men helede evlene bilmemişdik. Buna sebeb Sahibin tek özünü düşunmesi idi.

 

Sahib ekoqizm ederek her şeye sahiblenirdi. Hayatimiz davam edirdi, amma cox böyük deyişiklik hele qarşida idi. Ermenilerin bizler ile davasi başlayirdi. Alem qarişirdi. Ermenistandan mecburi köckunler gelmeyk mecburiyyetinde qalmişdilar. Insan axini başlayirdi. Şeherde caxnaşmalar gece saat 10dan sonra küceye cixmaq yasaği var idi. Hayatimiz qorxu icersinde idi. Şeherdeki ermenileri cixartmali idik. Amma cox teesssüf ki, burada yaşayan ernenilere hörmet olunurdu. Cünki, onlar kimin ise artiq anasi, hayat yoldaşi olmuşdu. Bizim mehellede iki ermeni qadin yaşayirdi onun biri menim emim arvadi idi, amma o coxdan ölmüşdü. Amma o biri qadinin da hayat yoldaşi Azeri idi. Qadinin gözleri tutulmuşdu. O, qadini mecburi gizledirdiler. Balaca bir yerde oturub terpenmirdi. Otaqda işiq yox idi. Onun yemeyini suyunu oraya daşiyirdilar. Hava üzüne hesret qalmişdi. Sovet hökümetinin dağilmasi bizim işlerimize tesir etmişdi. Evvelki, kimi xarici mallar gelmirdi. Elaqeler kesildiyinden hec ne getirib sata bilmirdik. Sahibe kömek ede bilmirdik.

 

Veziyyet get -gede gerginleşirdi. Şehere göc başlayirdi. Azebaycanlari (ermenistandan) qovurdular. Bizde yaşayan düşmenlerimizde şeheri terk etmek isteyirdiler. Bezilerini qonşular gizledir onlara hörmetsizlik etmirdiler. Adlarini deyişdirib burda qalan cox oldu. Bu savaş daha da böyümeye başlamişdi. Onlar bizim Qarabağa hücüm edib qiz gelinlerimizi esir götürürdüler. Başlar kesib uşaqlari öldürür, evleri yandirir, mecburi köckünler ve qacqinlar Bakiya gelirdiler. Cox cetin, dozülmez hayat yaranmişdi. Işsizlik yaranirdi get gede. Zavod, fabrikalar bağlanirdi. Qarabağda müharibe hökm sürürdü. Şeherde uşaqlarin başinda bit emele gelirdi. Acliq, cetinlik her kesin hayatindan yan kecmirdi. 


Şehere coxlu şehidler gelirdi. 20 yanvar hadiseleri insanlarin xatirelerinde ebedi zede qoydu unudulmaz zede. Coxlu insan itirdik. Şehidler xiyabani indiye qeder bizim en müqqedes ziyaret yerimizdir. Sahib iş yerini itirmişdi. Ailesini saxlamaq ücün o ( xaltura) yani şexsi maşini ile şoferlik edirdi.

 

Azerbaycanda xaos yaşayirdi. Şeherde gece 22.00 qeder evden cixmaq yasaği qoyulmuşdu. 20 yanvar hadiseleri ebedi Qanli Yanvar olaraq tatiximize yazildi. Ailemizin veziyyeti cetinleşirdi anam işden cixmişdi. Evimizin ve Sahibin ailesinde cetinlik yaşanirdi. Erzaq qitliği, pullarin deyişilmesi cox cetinlikler yaşadirdi. Pullara alişmaq hayatimizda ilk defe idiki, görürdük. Müharibe her an başlaya ve bizleri cağira bilerdiler. Menim üreyimin ağramasina baxmayaraq Qarabağda döyüşe getmeye her an hazir idim. Dayiminda işinde sixintilar var idi. O, temir -tikinti idaresinde fehleler üstünde briqadir işleyirdi. Tikinti dayandiğinidan dayim Sahibi işden cixartmaq mecburiyyetinde qalmişdi. Bu onun ailesine daha bir zerbe idi. 

Dayimin Sahibi işden cixartmasi bizim hayatimizda cetinlik yaratmişdi. Onun şexsi işi ile cörek pulu getirmesi evde sixintiya ve söz söhbete sebeb olmuşdu. Mende evlenmeyi düşünürdüm. Üreyim ile aleqadar artiq bu evden cixmaq uzaqlara getmeyi düşünürdüm. Her gün díg díg, söz söhbet meni bezdirmişdi. Mahir bizde sakit olduğundan hec bir söhbete qarişmirdi. Işden gelen kimi mehellede gedib otururdu. Elimizde cox kicik olduğundan insan bu evde cox darixirdi. Her gün Allaha dua edirdimki, meni bunlardan ve buralardan uzaqlaşdirsin. Dualarim qebul olunmuşdu. Menim qarşima gözel üreyimce olan bir gözel qiz cixmişdi. Onun ile xoşbext olacağima inanirdim. Aileleride cox medeni, savadli hemde imkanli. Menide öz oğullari kimi qebul etmeye hazir idiler. Anama evlenmek isteyimi demişdim. Amma o oğlum veziyyetimiz ağirdi dedi. Nece edeceyimi bilmirdim. Atamdan yardim isteyim üzüm gelmirdi. Dayimdan isteyim onun da veziyyet xoş deyildi. Kimden ne isteyeceyimi ve nece edeceyimi bilmirdim. Ne yaxşiki, hayatin o biri xoş üzü de var imiş. Gelecek qaynatam menim neler cekdiyimi ve nece biri olduğumu öyrenmişdi. Mene oğlum narahat olma arxandayam, size desteyem , meni özüne doğma atan bil dedi. Her bir toy xercini özüm cekecem. Allah sizden razi olsun dedim ve ata oğul kimi qucaqlaşdiq. Ilk defe idiki, esl ata qayğisini ve nefesini hiss etdim. Göz yaşimi tuta bilmedim ağladim. Ağlama öğlum dedi : Men varam. Allah sizi mene cox görmesin dedim.
Belelikle mende qayinatamin hesabina evlendim. Xoşbext aile qurdum. Öz hayat yoldaşimdan razi idim. Onlarin ailesi meni cox gözel qebul etmişdiler oğullari kimi. Bir müddet ailem ile buralardan getmeye qerar verdik. Iş yox idi. Cetinlikler cox idi. Evsiz işsizlik baş alib gedirdi. Hara gedeceyimize qerar verdik en yaxşisi Moskva idi. Hemde orada bize kömek edecek yoldaşimin qohumlarida var idi. Ele etdik fikrimizi qayinatama dedim. O da etiraz etmedi. Gedin oğlum yolunuz aciq olsun. Ata xeyir duasi almaq başqa bir şey idi. Hemde ilk defe idi. Belelikle biz Rena ile Moskvaya göcdük. Ailemizin ilk qizi dünyaya orada göz acdi. Ailemizin sevinci hedsiz idi. Amma bir sixintimiz var idi böyüklerimizden uzaqda idik. Onlar ilk nevelerini göre bilmirdiler. Daha bir qizim da oldu. Cox xoşbext idim ailem var idi mende ataliq borcumu yerine yetirirdim. Arada Bakiya gelmeyi düşündüm nece olmasa qizlarimi görmeye haqqlari var idi. Biz gelende inanin neneler, baba cox sevinirdiler. Bizim ücün elden ayaqdan gelirdiler. Borclarini ödeye bilmirdim bilmeyecemde. Insan öz valideyinin borcunu hec bir zaman qaytara bilmez. Bakida,veziyyet yene eyni idi. Qayidib gelmeyi düşünmürdüm artiq. Işlerim qaydasinda idi. Ordan yene qardaşim Sahibe kömek edirdim. O bize bir yük olmuşdu artiq…….
Evlenmek siirasi artiq Mahirde gelmişdi. O bizde ikinci qardaş olsada gec evlendi. Özüne her cür şeraiti düzeltmeden evlenmek istemediyi ücün axira qalmişdi. Cox her terefli düşünen sakit tebietli biri idi qardaşim. Özüne bir ev almişdi. Rahat hayat yaşamaği düşunürdü. Hec vaxt anamiza eziyyet vermirdi. Anamiz her zaman onu terifleyirdi. Deyirdi keşke Mahir kimi on oğlum olaydi. Dünyanin xoşbext qadini olardim. Onun toyuna ailelikle Moskvadan gelmişdik. Cox kicik şeraitde toy kecdi. Kimseni xerce salmaq istemirdi. Deyirdi onsuzda cetinlik var niye kimseni fikre salim. Beli bizim qardaşimiz her kesi düşunen kimseye derd, eziyyet vermeyen idi. Sahibin işi olmadiğindan Mahirin toyuna hediyye ala bilmemişdi. Men ise pul yardimi etdim hediyye olaraq. Amma o bunuda istemirdi:” Yox qardaşim senin ücün orada cox da asan deyil kiraye qalirsan. Ailenin biğazindan kesme. Biz qardaşiq aramizda pul söhbeti ola bilmez..” Olsun dedim. Azdir amma yene qebul et dedim. 


Hamimizin bir yerde olmasi hem anamizi hemde bizi sevindirirdi. Nece olmasa illerdi zehmet ceken anamiz bize baxib fexr edirdi.

Hamimiz evlenmişdik. Ailemizin sayi artiqca anam bize baxib ferah hissi kecirirdi. Amma her şey biz istediyimiz kimi olmurdu. Sahibin ailesinde qanqaraldici hadiseler baş qaldirmişdi. Her gün anamizin yanina gelib yene pul isteyirdi. Ailesindeki problemlerden danişirdi. Anam pulum yoxdu ay bala get özüne iş tap deyirdi. Iş yox idi, o doğru. Cetin veziyyet davam edirdi. Ne işleyim deye her gün eyni söhbeti eleyirdi. Gelin ise onu iş tapmağa, eve pul getirmeye mecbur edirdi. Onlarin evindeki qanqaraldici söhbet burda anamin yaninda davam edirdi. Bu söhbetler Sahibin psixologisayini daha cox pozmuşdu. O anamiz ile aqresiv davranirdi. Bir gün onu evden qovdular ve hayat yoldaşi eve pul getirmesen gelme demişdi. Sahib artiq anamizin yaninda yaşamağa başladi. Işsizlik, pulsuzluq onun ağlini elinden almağa başlamişdi. Qardaşim cox şişman biri idi. Yemeyi cox severdi. Amma ailesi onu eve buraxmadiği ücün yemek yeye bilmirdi. Bütün günü mehellede balaca uşaqlar ile söhbet edirdi. Hami onu deli olmuş hesab edirdi. Kimse ile danişmirdi. Günbegün zeifleyirdi. Uşaqlarinin üzüne hesret qalmişdi. Onu ve bizi taniyanlar onu görende inana bilmirdiler. Eyninde eyni kostyum ile gezib dolanirdi zeif vücüd ile. Tanişlarini tanimirdi. Bütün günü kücelerde yalqiz gezib dolanirdi. Uşaqlari uzaqdan görmek ücün ehmedliye piyada gedib gelirdi. Cox zaman peşman gezirdi onlari göre bilmirdi. Bizim gelin haqqsizliq edirdi. Uşaqlari atadan uzaq tutmaq en azindan günah idi. Iller öz íşini görürdü. Tarix sanki tekrarlanirdi. Atamizi qovan Sahib indi özü övlad üzüne hesret qalmişdi. Indi uşaqlar böyüyüb Sahib anam ile beraber yaşayir. Ona baxir, namaza gedir, ibadet edir. Amma bir seyi unudub ki, arada anamizi döyür. Helede anlamirki, böyüklere el qaldirmaq olmaz. Menimde bir qizim özünü asdi. Men ise Moskvada türmede yatiram. Tek Mahirin hayati normaldi. Burdan deyirem hec zaman atanizi atmayin onun sehfini bağişlayin, ananinizin zehmetini itirmeyin. Böyük Allah her şeyin qarşiliğini verir hemde bu dünyada. Sahib öz valideyinlere etdiklerinin ağrisini hem canindan hemde hayatindan cekir. Allah insanin ağlini her zaman ala biler. Bunu unutmayaq.

 

Son.

 

Ojala Dulce  / Sevda Ceferova
Baki /16. 10. 2016
www.kafiye.net